Zmiany obejmujące zmysły

Szereg chorób klatki piersiowej i serca oraz udar mózgu mogą mieć wpływ na Twój wzrok, słuch, węch, smak lub sposób odczuwania wrażeń. Tego typu zmiany mogą również powodować ból.

Udar mózgu może wpłynąć na każdy ze zmysłów. Twój mózg przetwarza to, co widzisz, słyszysz i czujesz węchem oraz czego dotykasz i smakujesz – jeśli części mózgu, które obsługują jeden lub więcej z tych procesów, zostaną uszkodzone przez udar, może to wpłynąć na Twoje zmysły. Po udarze wiele osób doświadcza zaburzeń widzenia, można też stracić częściowo lub całkowicie słuch w jednym uchu.

Choroby klatki piersiowej i serca też mogą wpływać na zmysły, zwłaszcza na wzrok, który często jest zamazany lub nieostry, gdy masz problemy z sercem lub duszności. Niektóre schorzenia, które wpływają na oddychanie, mogą również wpływać na zmysł węchu i/lub smaku.

Długi covid często wiąże się z utratą zmysłu węchu i/lub smaku. Zmiany równowagi i oddychania oraz znużenie mogą również wpływać na wzrok i utrudniać wyraźne widzenie.

Wzrok

Zaburzenia widzenia są częstym skutkiem ubocznym wielu schorzeń, zarówno poważnych, jak i drobnych. Duszności lub niskie ciśnienie krwi, problemy z sercem, udar mózgu lub uraz mogą powodować zmiany w widzeniu. Wzrok zmienia się również z wiekiem i z ogólnym stanem zdrowia.

Powszechne zmiany w widzeniu, których doświadczamy, to:

• Zamazanie lub utrata ostrości, zwłaszcza w jasnym świetle lub przy zmianie punktu skupienia wzroku
• Tzw. „męty ciała szklistego” – małe, zygzakowate cienie unoszące się w Twoim polu widzenia. Jest ich zazwyczaj niewiele, ale mogą być oznaką uszkodzenia, jeśli często Cię rozpraszają lub jeśli blokują to, na co patrzysz
• Trudności z dostosowaniem się do zmian natężenia światła
• Podwójne widzenie
• Niekontrolowane ruchy oczu
• Suchość oczu

Po udarze mózgu możliwym skutkiem ubocznym jest częściowa lub całkowita ślepota. Ponieważ ślepota ta jest zwykle spowodowana przez problemy z nerwami, a nie z samymi oczami, okulary raczej nie pomogą – z drugiej strony, osoby z tym rodzajem ślepoty mogą czasami w pełni odzyskać wzrok.

Słuch

Słuch może zostać zaburzony przez udar mózgu lub przez zatory albo stany zapalne w uszach. Te zaburzenia mogą również wpływać na równowagę.

Do częstych problemów ze słuchem należą:

• Utrata słuchu po jednej lub obu stronach
• Szumy uszne – uporczywy hałas, który wydaje się nie pochodzić znikąd. Szum może być obecny przez cały czas albo może pojawiać się i znikać
• Niezdolność do słyszenia dźwięków o określonej wysokości. Normalne jest, że z wiekiem zakres słyszalnych dźwięków kurczy się – coraz trudniej jest słyszeć bardzo wysokie lub bardzo niskie dźwięki – ale niektóre schorzenia mogą sprawić, że następuje to znacznie szybciej
• Stłumione lub niewyraźne dźwięki

Jeśli masz problemy ze słuchem, poproś pracownika opieki zdrowotnej, aby skierował Cię do audiologa (specjalisty od słuchu), który będzie mógł wykonać bezpłatne badanie słuchu.

Dostępne są sprzęty pomocnicze dla osób z ubytkiem słuchu, w tym douszne aparaty słuchowe i programy z napisami dla niesłyszących. Pomocne może być również przyglądanie się rozmówcy, aby wychwycić ruchy warg i mimikę twarzy, co może pomóc w interpretacji niejasnych dźwięków.

Zmysły węchu i smaku

Zmysły węchu i smaku są ze sobą ściśle powiązane, dlatego bardzo często zdarza się, że gdy ucierpi jeden, ma to też wpływ na drugi. Utrata węchu, smaku lub obu tych zmysłów nazywana jest anosmią. Częściowa lub całkowita anosmia jest częstym efektem ubocznym wielu schorzeń. Utrata może być chwilowa i ustąpić z czasem, ale może być też trwała.

Ponieważ działanie zmysłów węchu i smaku opiera się na wykrywaniu pewnych substancji chemicznych, u osób z anosmią dość często dochodzi tylko do częściowej utraty tych zmysłów. Możesz mieć na przykład problemy ze smakowaniem słodkich rzeczy, ale być w stanie smakować słone.

Anosmię często powoduje zatkanie nosa i gardła – jest to jeden z powodów, dla których osoby z problemami z oddychaniem częściej niż przeciętnie doświadczają anosmii. W takich przypadkach w przywróceniu zmysłów węchu i smaku mogą pomóc leki wykrztuśne lub ćwiczenia oczyszczające klatkę piersiową.

Czasem można również leczyć anosmię za pomocą treningu węchowego, który buduje nawyk regularnego wąchania tej samej rzeczy, aby przypomnieć mózgowi, jak przetwarzać jej zapach.

Po udarze niektóre osoby stwierdzają również, że choć nadal mogą odczuwać zapach i smak, to ich doświadczenia z nimi związane uległy zmianie. Na przykład możesz dojść do wniosku, że nie lubisz już zapachu, który kiedyś był Twoim ulubionym, albo że coś, czego smaku kiedyś nie znosiłeś(-aś), teraz smakuje dobrze. Do tej sytuacji trzeba się często przyzwyczaić. Ponieważ doświadczenie to może bardzo różnić się między pacjentami, być może będziesz musiał(a) poeksperymentować przez jakiś czas, aby dowiedzieć się, jak zmieniły się Twoje upodobania.

Możliwe jest również, zwłaszcza po udarze mózgu, rozwinięcie się hiperosmii, tj. stanu, w którym zmysł węchu staje się znacznie bardziej wrażliwy.

Udar może również spowodować fantosmię, która polega na wyczuwaniu zapachów rzeczy, których nie ma w Twoim otoczeniu. Wiele osób po udarze stwierdza, że czuje zapach czegoś, co opisuje jako dym lub palący się tost, podczas gdy inni mogą doświadczyć metalicznego, miedzianego smaku w ustach. Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie dzieje się to tylko w trakcie samego udaru – niektóre osoby mogą nadal odczuwać te urojone zapachy lub smaki podczas rekonwalescencji.

Zmysł dotyku

Zarówno udar mózgu, jak i długi covid wpływają na układ nerwowy, co oznacza, że mogą mieć znaczący wpływ na to, jak doświadczasz dotyku. Możesz odczuwać drętwienie, mrowienie lub swędzenie w miejscach, w których spodziewał(a)byś się innego odczucia. Czasami rozwija się również stan nadwrażliwości, przy którym odczucie dotykania czegoś może być znacznie silniejsze, a nawet bolesne.

Jest to ściśle związane z bólem przewlekłym, ale nie zawsze oznacza, że będziesz odczuwać ból.

Synestezja

Po udarze lub innym uszkodzeniu mózgu lub nerwów u niektórych osób może wystąpić tzw. synestezja. Jest to stan, w którym ścieżki w mózgu ulegają dezorientacji i mogą „krzyżować się” między zmysłami – możesz na przykład doświadczać dźwięków jako mających kolor lub kształtów jako mających smak.

Synestezja jest nieszkodliwa, ale może wymagać przyzwyczajenia. Jeśli rozwinęła się u Ciebie synestezja, możesz zauważyć, że zmienia się to, co lubisz i czego nie lubisz; możesz również mieć trudności z opisaniem swoich doświadczeń innym ludziom. Zazwyczaj osoby z synestezją dość szybko się do niej przyzwyczajają.

Zespół nieuwagi stronnej

Po udarze mózgu niektóre osoby doświadczają tzw. zespołu nieuwagi stronnej. Oznacza to, że niektóre lub wszystkie zmysły na dotkniętej połowie ciała nie działają w pełni, więc możesz zapomnieć, że rzeczy w tej połowie twojego świata istnieją. Najczęściej występuje to po lewej stronie, ponieważ większość udarów dotyczy prawej półkuli mózgu.

Osoby z zespołem nieuwagi stronnej mogą na przykład nie golić lewej strony twarzy, ignorować jedzenie po lewej stronie talerza lub nie być w stanie zobaczyć czy usłyszeć ludzi zbliżających się do nich z lewej strony. Często zdarza się, że nie zdajemy sobie sprawy z występowania u nas tego schorzenia i wydaje nam się, że wszystko jest w porządku.

Zespół nieuwagi stronnej można leczyć stopniowo z czasem, zwracając wielokrotnie uwagę na rzeczy w niedostrzeganym obszarze. Wsparcie w leczeniu zespołu nieuwagi stronnej mogą zapewnić pracownicy zespołu udarowego, szczególnie neurolodzy, terapeuci zajęciowi i pielęgniarki udarowe.