Dobrostan psychiczny

Dobrostan psychiczny i emocjonalny jest kluczową częścią naszego ogólnego stanu zdrowia. Każde większe wydarzenie lub zmiana w życiu – w tym choroba czy problem zdrowotny – może mieć wpływ na nasz dobrostan psychiczny.

Zmagania związane z dobrostanem psychicznym nie muszą oznaczać, że jesteś chory(-a) psychicznie lub że coś jest z Tobą nie tak. Posiadanie emocji, takich jak złość, smutek czy lęk, jest normalne i zdrowe – co nie oznacza, że niektóre z tych emocji nie są nieprzyjemne i trudne do opanowania.

Niektóre schorzenia (np. udar mózgu) i objawy fizyczne (np. znużenie lub duszności) mogą mieć również bezpośredni wpływ na nasz stan emocjonalny. Gdy odczuwasz na przykład znużenie, możesz zauważyć, że jesteś bardziej podatny(-a) na obniżenie nastroju i emocjonalne „odrętwienie”. Silne duszności lub palpitacje serca mogą wywołać niepokój.

Pamiętaj, że każdy sposób odczuwania emocji jest dobry. Najważniejsze jest to, aby być w stanie poradzić sobie ze swoimi uczuciami i pogodzić się z nimi. Jeśli nie czujesz się na siłach, aby poradzić sobie ze swoimi uczuciami lub jeśli Twój stan psychiczny wpływa na Twoje codzienne życie, pomocna może być rozmowa z kimś. Może to być lekarz, pielęgniarka lub psycholog, jak też osoba prywatna, np. przyjaciel lub członek rodziny.

Niniejsza część stanowi bardzo krótki przegląd bardzo złożonego zagadnienia. Jeśli masz problemy z nastrojem, emocjami czy dobrostanem psychicznym, najlepiej poszukać bardziej specjalistycznych informacji.

Obniżenie nastroju i depresja

Doświadczenia związane z chorobą mogą mieć duży wpływ na nastrój. To samo dotyczy stresu związanego z byciem bliską osobą lub osobą odpowiedzialną za kogoś, kto doświadcza problemów medycznych. Obniżenie nastroju często przychodzi wraz z uświadomieniem sobie, że nic już nie da się zrobić lub że w Twoim życiu zaszły duże zmiany mające wpływ na rzeczy, w których zwykle szukałeś(-aś) pocieszenia.

Obniżenie nastroju czy depresja nie oznaczają tylko bycia smutnym. Mogą również objawiać się jako:

• Odrętwienie emocjonalne – możesz zauważyć, że rzadko odczuwasz silne lub jakiekolwiek emocje albo że pozytywne emocje, takie jak szczęście lub ekscytacja, przemijają znacznie szybciej
• Znużenie lub brak energii
• Brak motywacji lub trudności z wyobrażeniem sobie przyszłości
• Uczucie, że nic nie ma znaczenia
• Spanie więcej niż zwykle lub gorsza niż zwykle jakość snu
• Trudności w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi

Obniżenie nastroju nie musi być problemem ze zdrowiem psychicznym. Może to być zdrowa reakcja na niekomfortową sytuację. Jednak może również ono wpływać na naszą zdolność kierowania naszym życiem i może być bardzo nieprzyjemne. Jeśli czujesz, że nie radzisz sobie z powodu obniżenia nastroju lub jeśli obniżenie nastroju trwa już u Ciebie od kilku miesięcy, możesz porozmawiać z lekarzem, pielęgniarką lub specjalistą od zdrowia psychicznego w celu uzyskania wsparcia.

Podniesienie nastroju

Jest kilka rzeczy, które mogą pomóc Ci w podniesieniu własnego nastroju:

Rozmowa: często „przepracowanie” swoich uczuć i omówienie tego, co jest przyczyną obniżenia nastroju, może pomóc nam poczuć się lepiej. Nie musi to być rozmowa ze specjalistą – równie dobrym partnerem do rozmowy może okazać się przyjaciel, członek rodziny lub zaufany współpracownik.

Uważność: świadomość własnych uczuć, a zwłaszcza rzeczy, które sprawiają, że jesteśmy szczęśliwi lub wdzięczni, wpływa bardzo pozytywnie na nasz stan emocjonalny. Może również pomóc w rozpoznaniu i rozwiązaniu problemów, które mogą być przyczyną obniżenia nastroju.

Plan dnia: stworzenie codziennego planu dnia może pomóc nam pozostać aktywnymi i zaangażowanymi w życie, a także zapewnić fundament, który wspomaga dobrostan emocjonalny.

Życie towarzyskie: nawet jeśli nie rozmawiamy o swoich uczuciach lub zdrowiu, samo przebywanie w otoczeniu innych ludzi może pomóc. Ludzie to istoty społeczne, więc spędzanie czasu z innymi jest ważne dla naszego samopoczucia.

Ćwiczenia fizyczne: jeśli jesteś w stanie ćwiczyć, może to bardzo poprawić Twój nastrój, zwłaszcza jeśli możesz wyjść na zewnątrz. Ćwiczenia uwalniają endorfiny, substancje chemiczne w mózgu, które wyzwalają szczęście i podekscytowanie. Nawet niewielka ilość ćwiczeń może poprawić Ci humor.

Dieta: cukier, alkohol i kofeina mogą powodować „zapaści” energetyczne, które wywołują obniżenie nastroju w dłuższej perspektywie, nawet jeśli sprawią, że poczujesz się na chwilę lepiej.

Stres i niepokój

Stres jest bardzo normalną i zdrową reakcją na kryzysy zdrowotne, własne lub osób z naszego otoczenia. Na niestabilne, nieprzewidywalne i przerażające sytuacje reagujemy stresem i niepokojem, które między innymi pomagają nam jednak znaleźć wyjście z sytuacji. Czasami jednak reakcja stresowa może być nadmierna i utrudnić nam powrót do zdrowia.

Stres może powodować:

• „Katastrofizowanie”, tj. stan, w którym stale myślisz o najgorszym możliwym rozwoju sytuacji, nawet jeśli jest on bardzo mało prawdopodobny
• „Dysocjację”, tj. stan, w którym czujesz się odłączony(-a) od swojego ciała i otaczającego Cię świata
• Nadaktywność i utratę koncentracji
• Utratę apetytu lub przejadanie się
• Trudności z ufaniem innym ludziom
• Palpitacje lub szybkie bicie serca
• Problemy ze snem
• Ataki paniki, podczas których trudno jest oddychać i mogą wystąpić zawroty głowy i/lub wymioty

Stres może mieć duży wpływ na zdrowie fizyczne. Może powodować bóle głowy, mdłości, duszności, problemy z sercem i jelitami. Stres może również uszkodzić Twój układ odpornościowy, przez co jesteś bardziej narażony(-a) na infekcje i choroby. Urazy mogą goić się wolniej.

Stres i niepokój mogą również sprawić, że pewne aspekty życia codziennego stają się przerażające i przerastają nas. Możesz mieć na przykład trudności z wychodzeniem na zewnątrz, wypróbowywaniem nowych rzeczy lub rozmawianiem z ludźmi.

Kontrolowanie stresu

Niektóre z technik, które mogą nam pomóc w kontrolowaniu stresu, to:

Uważność: bycie świadomym swoich uczuć i otoczenia, co może pomóc w „osadzeniu się” w danej chwili. Może również obejmować techniki pozwalające zrozumieć sytuację, w której się znajdujesz i co możesz zrobić, aby sobie pomóc.

Rozmowy z ludźmi: często „przepracowanie” swoich uczuć i omówienie tego, co jest przyczyną obniżenia nastroju, może pomóc nam poczuć się lepiej. Nie musi to być rozmowa ze specjalistą – równie dobrym partnerem do rozmowy może okazać się przyjaciel, członek rodziny lub zaufany współpracownik.

Ćwiczenia oddechowe: skupienie się na oddechu może pomóc nam zrównoważyć niektóre z fizycznych skutków stresu, a także się uspokoić.
Zadawanie pytań: zrozumienie swojej sytuacji i tego, czego można się spodziewać, może znacznie uśmierzyć niepokój.

Planowanie z wyprzedzeniem: Skupiając się na tym, jak możesz poradzić sobie z rzeczami, które wywołują u ciebie stres, i rozumiejąc, co chcesz osiągnąć, możesz uzyskać poczucie większej kontroli nad sytuacją i zyskać szerszą perspektywę.

Plan dnia: Stworzenie codziennego planu dnia może pomóc nam pozostać aktywnymi i zaangażowanymi w życie, a także zapewnić fundament, który wspomaga dobrostan emocjonalny. Może też pomóc ulepszyć jakość snu i ogólny stan zdrowia.

Dieta: kofeina, cukier i alkohol mogą pogarszać stres i niepokój. Zdrowa, zbilansowana dieta może wspomóc organizm w powrocie do zdrowia po stresującej sytuacji.

Żałoba

Żałoba jest częstą reakcją na udar mózgu, zawał serca i inne schorzenia.

Przeżywamy ją nie tylko, gdy ktoś zmarł. Ludzie często doświadczają poczucia bolesnej straty i żałoby, ponieważ ich życie uległo nagłej zmianie. Możesz mieć poczucie, że straciłeś(-aś) osobę, którą znałeś(-aś) przed jej hospitalizacją. Jeśli doświadczyłeś(-aś) kryzysu zdrowotnego, możesz czuć, że straciłeś(-aś) życie, które znałeś(-aś), lub że Twoje wcześniejsze relacje uległy zmianie albo zostały utracone.

Są to normalne reakcje na dramatyczne zmiany.

Poczucie żałoby i bolesnej straty mogą objawiać się na wiele różnych sposobów. Możesz doświadczyć depresji, niepokoju, złości, frustracji, zaprzeczenia lub poczucia przytłoczenia. Może być trudno wyrazić te uczucia ludziom w Twoim otoczeniu, zwłaszcza jeśli nie przeżywasz żałoby po osobie, ale po czymś mniej jasnym i zrozumiałym.

Kontrolowanie gniewu i frustracji

Wiele osób borykających się z problemami zdrowotnymi odczuwa złość i/lub frustrację z powodu zmian, których doświadczają w swoim życiu. Zmiany, które Cię dotykają, mogą wydawać się niesprawiedliwe, a Tobie może być trudno wyjaśnić innym, jak się czujesz. Dzieje się tak, zwłaszcza jeśli masz problemy z komunikacją.

Gdy ma się długotrwałe problemy zdrowotne, interakcje z opieką zdrowotną również mogą być bardzo frustrujące. Niektórzy pracownicy mogą być lekceważący lub wyrażać się w niezrozumiały sposób, a nawet jeśli tak nie jest, mogą nie rozumieć w pełni Twoich doświadczeń. Wielu pracowników używa żargonu i języka specjalistycznego, które mogą być trudne do zrozumienia. Wszystko to może mocno irytować.

To zupełnie normalne i zdrowe, że czasami czujemy złość, zwłaszcza w sytuacjach stresowych. Ważne jest, aby kontrolować gniew i frustrację w produktywny sposób, który nie wyrządza krzywdy Tobie ani ludziom wokół Ciebie.

Jeśli czujesz, że Twój gniew wymyka się spod kontroli lub wywołuje u Ciebie dyskomfort, niektóre z rzeczy, które mogą pomóc, to:

• prowadzenie dziennika lub spisywanie rzeczy, które wywołują u Ciebie gniew lub frustrację,
• używanie sztuki lub rzemiosła do wyrażania swoich uczuć,
• ćwiczenia oddechowe,
• uważność,
• ćwiczenie fizyczne lub aktywności, które zużywają negatywną energię i odwracają Twoją uwagę od gniewu,
• wizualizacja rzeczy lub miejsca, które wywołują u Ciebie poczucie szczęścia,

Dysregulacja emocjonalna

Uszkodzenie układu nerwowego, które jest częste u osób po udarze mózgu, może prowadzić do dysregulacji emocjonalnej – trudności z kontrolowaniem emocji. Możesz też wyrażać emocje, które nie są adekwatne do sytuacji.

Z czasem można nauczyć się używać narzędzi pomagających kontrolować emocje. Jeśli czujesz, że Twoje emocje wymykają się spod kontroli, rozważ rozmowę z lekarzem, pielęgniarką lub psychologiem na temat sposobów radzenia sobie z uczuciami.